Αλφαβητισμός στα ΜΜΕ: Η Διαμόρφωση των Ειδήσεων

Οι ειδήσεις αποτελούν τον πυρήνα ύπαρξης των ΜΜΕ. Η είδηση είναι μια μορφή λόγου, η οποία απευθύνεται σε ένα ακροατήριο και αποτελείται από πληροφορίες επεξεργασμένες και παρουσιασμένες σύμφωνα με συγκεκριμένους επαγγελματικούς κανόνες. Ο Lippmann. όρισε την είδηση ως “αναζήτηση ενός αντικειμενικού και εμφανούς σημείου, που σηματοδοτεί ένα γεγονός”. Είναι η αναγγελία κάθε πληροφορίας η οποία λόγω του ιδιαίτερου ενδιαφέροντος της αξιολογείται ως σημαντική και λαμβάνει αντίστοιχη συνοπτική ή λεπτομερειακή δημοσιότητα.  Ενώ, ο Hamilton χρησιμοποιεί την οικονομική θεωρία για να παρουσιάσει τη συλλογιστική του δημοσιογραφικού κόσμου ως προς την παρουσίαση των πληροφοριών. «Ποιος ενδιαφέρεται για μια συγκεκριμένη πληροφορία;» «Τι είναι διατεθειμένος να πληρώσει ώστε να την αποκτήσει;» «Που μπορούμε να τον βρούμε;» «Πότε μας συμφέρει να παρουσιάσουμε την πληροφορία;» «Γιατί μας συμφέρει;».

Οι ειδήσεις χαρακτηρίζονται από επικαιρότητα, αναφορικά με πρόσφατα γεγονότα ή γεγονότα που για κάποιο λόγο (σπανιότητα, πρωτοτυπία) επανέρχονται στο ειδησεογραφικό προσκήνιο.

 Οι ειδήσεις είναι επίσης ένα είδος εφήμερης γνώσης, η μετάδοση της οποίας, είναι άμεσα συναρτώμενη από τους πολιτισμικούς και κοινωνικούς σχηματισμούς, τα ήθη και τα έθιμα της κοινωνίας, στην οποία αναπτύσσονται και προσανατολίζονται να κατευθύνουν την προσοχή και όχι να αντικαταστήσουν τη γνώση. Οι ειδήσεις σύμφωνα με τον πρώιμο, αλλά κλασσικό ορισμό του Park παρότι χαρακτηρίζονται από το απροσδόκητο είναι αναμενόμενες καταστάσεις, οι οποίες επαναλαμβάνονται κατά τη διάρκεια της ιστορίας. Οι ειδήσεις όμως είναι και ένα εμπορικό προϊόν, το οποίο ανακυκλώνεται πλήρως από μερικά λεπτά, έως κάποιες μέρες και έχει ανταλλακτική αξία στην μεγάλη αγορά των ΜΜΕ και αξία χρήσης για τον αποδέκτη. Οι ειδήσεις μιας ημέρας δεν είναι ένα τυχαίο και αντιπροσωπευτικό δείγμα των τεκταινόμενων, αλλά αποτελούν μια έκθεση περίεργων και ασυνήθιστων γεγονότων, καθώς και θεσμών και ανθρώπων, που έρχονται σε αντιπαλότητα και σύγκρουση μεταξύ τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι προβάλλονται όλα τα ασυνήθιστα γεγονότα και όλες οι συγκρούσεις.

Παραδοσιακά μια από τις σημαντικότερες ανησυχίες των δημοσιογράφων και των δημοσιογραφικών οργανισμών, που αυτοί  εκπροσωπούν, αποτελεί η επιλογή των ιστοριών, οι οποίες παρουσιάζουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το κοινό και επομένως θα καταφέρουν να συγκρατήσουν την προσοχή του σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Την ίδια στιγμή που ο ρόλος των ΜΜΕ, στις δημοκρατικές κοινωνίες είναι να παρέχουν στο κοινό πληροφορίες, που είναι απαραίτητες στην αυτοδιαχείριση των καθημερινών ή των πιο σύνθετων –πολιτικών και προβλημάτων του, η κρίσιμη ερώτηση για τους εκδοτικούς δημοσιογραφικούς οργανισμούς σε μια εποχή πλουραλισμού και ραγδαίας παραγωγής και αναπαραγωγής πληροφοριών είναι να αποφασίσουν ποιες ιστορίες είναι σημαντικές, καθώς η ιεράρχηση της προβολής τους αποκτά σημασία με κοινωνικές, πολιτικές και πολιτισμικές  προεκτάσεις.

Οι δημοσιογράφοι λειτουργούν ως εκλέκτορες των ειδήσεων και των θεμάτων και απολαμβάνουν μια σημαντική ελευθερία στον τρόπο, με τον οποίο αναφέρουν και γράφουν την είδηση, δεδομένου ότι πέρα από επιχειρηματικά, πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα, το τελικό κείμενο είναι  αποτέλεσμα πνευματικής δημιουργίας.

 Ο σκληρός ανταγωνισμός για πωλήσεις, που συχνά οδηγεί σε εξωφρενικές υπερβολές με τη σημαντική ευθύνη των ανθρώπων που διοικούν τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, διέστρεψε εντελώς την αξιολόγηση των γεγονότων, έτσι ώστε να παρουσιάζονται πολλές φορές ως πρώτα θέματα γεγονότα που συγκινούν,  αλλά δεν έχουν καμία σημασία για την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, τη ίδια στιγμή που κάποιοι δημοσιογράφοι ρίχνουν το βάρος στο φιλολογικό γράψιμο και παραμελούν την ουσία.

 Η είδηση, όσο παράδοξη και αν είναι δεν είναι εντυπωσιακή από μόνη της.

Συνήθως η εντύπωση που μπορεί να προκαλέσει επιτείνεται από τον  τρόπο προβολής της από τα ΜΜΕ και ο εντυπωσιασμός αυτός παρουσιάζει διακύμανση αντιστρόφως ανάλογη του μέσου που χρησιμοποιείται για την προβολή της. Τα ΜΜΕ επιλέγουν εκείνες τις ειδήσεις που είναι φορτισμένες με συγκινησιακή ένταση και τις προβάλλουν με τρόπο θεαματικό και υπερτονισμένο. Παράλληλα ο εντυπωσιασμός μιας είδησης μπορεί να εξαρτάται από το βαθμό κοινωνικής συμμετοχής των ατόμων, στα οποία απευθύνεται και ποικίλει ανάλογα με το βαθμό κοινωνικής απομόνωσης.

Τέλος δεν  θα πρέπει να διαφεύγει των παρατηρήσεων μας, ότι οι εντυπωσιακές ειδήσεις, μπορεί να παίξουν ακόμη και ρόλο πολιτικού αποπροσανατολισμού και μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να μετατεθεί η προσοχή του κοινού από τα καίρια πολιτικά και οικονομικά προβλήματα. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι οι εντυπωσιακές ειδήσεις επιτελούν μια λειτουργία φυγής από την πραγματικότητα προσφέρουν διεξόδους φυγής, βοηθούν τη μοναχική μάζα να ξεφύγει από τις καθημερινές έγνοιες και τα προβλήματα, αφού συχνά τα άτομα καταφεύγουν στη χρήση των ΜΜΕ για να αποφύγουν τις ασφυκτικές πιέσεις του περιβάλλοντος τους ή  να απαλλαγούν από τις υποχρεώσεις των κοινωνικών τους ρόλων.

Αποσπάσματα από το βιβλίο της Έφης Σίμου: “Ενημέρωση Υψηλού Κινδύνου: Κίνδυνος, Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Δημόσια Υγεία”

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Επικοινωνία

Μπορείτε να μας στείλετε ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και θα σας απαντήσουμε το συντομότερο δυνατόν.