Ο κόσμος μας συνδέεται πλέον με τρόπους που ούτε φανταζόμασταν, ούτε και μπορούσαμε ποτέ να προβλέψουμε. Αυτή η διασύνδεση – παγκοσμιοποίηση προσφέρει νέες ευκαιρίες, αλλά εγκυμονεί και νέους κινδύνους: μικρόβια, αναδυόμενες μολυσματικές ασθένειες, επικίνδυνα χημικά, τεχνολογικοί κίνδυνοι, σεισμοί και πλημμύρες.

Οι κίνδυνοι κινούνται ταχύτερα και εξαπλώνονται περισσότερο από ποτέ, επηρεάζοντας παράλληλα τη δημόσια υγεία και την οικονομία. Το μόνο που ξέρουμε με απόλυτη βεβαιότητα είναι ότι οι κίνδυνοι δεν γνωρίζουν εθνικά σύνορα. Ως εκ τούτου, όπου κι αν συμβεί μια απειλή, μας  απειλεί όλους και παντού.

Επικοινωνία κινδύνου είναι η δια-δραστική διαδικασία ανταλλαγής πληροφοριών και απόψεων μεταξύ ατόμων, ομάδων και θεσμικών συχνά περιλαμβάνει πολλαπλά μηνύματα σχετικώς με τη φύση του κινδύνου, την έκφραση ανησυχιών, απόψεων και αντιδράσεων στα μηνύματα κινδύνου ή και σε νομικές και θεσμικές ρυθμίσεις για τη διαχείριση κινδύνου.

Επικοινωνιακή διαχείριση κρίσεως είναι η διαδικασία που εφαρμόζει ένας οργανισμός ή μια εταιρεία για να επικοινωνήσει με το κοινό και τους αρμόδιους φορείς σε περίπτωση που προκύψει κάποιο απροσδόκητο γεγονός, το οποίο θα μπορούσε να έχει αρνητικό αντίκτυπο στη  φήμη του ·μπορεί επίσης να αναφέρεται στις προσπάθειες επιχειρήσεων ή κυβερνητικών φορέων να ενημερώσουν τους υπαλλήλους τους ή το ευρύ κοινό σχετικώς με κάποιον ενδεχόμενο κίνδυνο, όπως για παράδειγμα μια επικείμενη καταιγίδα με πιθανές καταστροφικές συνέπειες.

Πολλοί τομείς κυβερνητικών και επιχειρηματικών αποφάσεων αφορούν στο χειρισμό κινδύνων που επηρεάζουν το κοινό. Ιδιαίτερα, οι οργανισμοί δημόσιας υγείας πρέπει να επικοινωνούν αποτελεσματικά με το κοινό και τα μέσα ενημέρωσης για να προσφέρουν ενημερωτικά, αλλά όχι ανησυχητικά μηνύματα. Οι επιστήμονες και οι ερευνητές πρέπει επίσης να προσφέρουν γνώση, χωρίς να προκαλούν πανικό. Τέλος, οι εταιρίες είναι υποχρεωμένες να λειτουργούν σ’ ένα περιβάλλον υψηλού κινδύνου και να προστατεύουν τη φήμη της εμπορικής τους ταυτότητας.

Αποτελεσματικές πρακτικές επικοινωνιακής διαχείρισης κινδύνων μπορούν να συνεισφέρουν στην καλύτερη κατανόηση της φύσης και των διαφορετικών τύπων κινδύνου που αντιμετωπίζει ο γενικός πληθυσμός. Μπορούν επίσης να οδηγήσουν στη λήψη καλύτερων αποφάσεων ως προς τη διαχείριση της επικοινωνίας του κινδύνου και να συμβάλλουν στην οικοδόμηση  σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ εταιρειών και δημοσίων οργανισμών, ως προς τη παροχή πληροφοριών σε περιπτώσεις επικοινωνίας κρίσεων.

Η οικοδόμηση αποτελεσματικών στρατηγικών, για τη διαχείριση και την επικοινωνία των κινδύνων, αποτελεί παγκόσμια πρόκληση σε έναν κόσμο αυξανόμενης αβεβαιότητας.

 Όμως, οι συζητήσεις για την αντιμετώπιση των κινδύνων δημιουργούν ολοένα μεγαλύτερες αντιπαραθέσεις και η επικοινωνία κινδύνου, άλλοτε είναι ανταγωνιστική, άλλοτε βασίζεται σε αντιπαραθέσεις και συχνά δεν βασίζεται στην εμπιστοσύνη που προκύπτει από επιστημονικά δεδομένα -και η εμπιστοσύνη είναι αυτό που χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ, είτε σε διαπροσωπικό, είτε σε κοινωνικό επίπεδο.

Όταν ξεσπά μία κρίση, οι δημόσιες αρχές και οι βιομηχανίες θα πρέπει να είναι πλήρως ενήμερες σχετικώς με τα πιθανά αίτια και την έκταση του προβλήματος και θα πρέπει να ενημερώσουν τους πολίτες εγκαίρως και με ακρίβεια για τον κίνδυνο αυτό καθ’ αυτό, καθώς και για τις πιθανές συνέπειές του. Οι οργανισμοί δημόσιας υγείας θα πρέπει να επικοινωνούν αποτελεσματικά με το κοινό και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για να διαχέουν ενημερωτικά, αλλά όχι ανησυχητικά μηνύματα. Οι εταιρίες είναι υποχρεωμένες να λειτουργούν σε ένα περιβάλλον υψηλού κινδύνου και να προστατεύουν τη φήμη της εμπορικής τους επωνυμίας.

Η επικοινωνία του κινδύνου είναι μια διαδικασία με πολλές κατευθύνσεις κατά την οποία κρατικοί οργανισμοί, βιομηχανία, ειδικοί και κοινό θα πρέπει να ενημερώνονται μεταξύ τους.

Οι κρατικές υπηρεσίες έχουν μια σημαντική αρμοδιότητα στην επικοινωνία του κινδύνου κατά τη διάρκεια διαχείρισης των κινδύνων και θα πρέπει να επικοινωνούν το μέγεθος του κινδύνου σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη σε κατανοητό και όχι συγχυτικό πλαίσιο και υπό το πρίσμα της διαφάνειας και της επιστημονικής τεκμηρίωσης ανταποκρινόμενοι στην εύλογη ανησυχία του κοινού.

Η βιομηχανία είναι επίσης υπεύθυνη για την ποιότητα και την ασφάλεια των προϊόντων που παράγει και έχει επίσης καθήκον να επικοινωνεί αποτελεσματικά τις πληροφορίες που αφορούν τους κινδύνους που μπορεί να πλήξουν τους καταναλωτές. Επιπλέον η βιομηχανία θα πρέπει να διασφαλίζει όλα εκείνα τα standards και τις διαδικασίες έγκρισης των προϊόντων που θα εξασφαλίσουν τα μικρότερα επίπεδα κινδύνου για τους καταναλωτές.

Οι ακαδημαϊκοί και οι ερευνητές εμπλέκονται επίσης στη διαδικασία επικοινωνίας κινδύνου και θα πρέπει να υποστηρίζουν με τεκμηριωμένα δεδομένα τις αποφάσεις των κρατικών υπηρεσιών και της βιομηχανίας κατά τη διάρκεια ανάπτυξης στρατηγικών εκτίμησης, διαχείρισης και επικοινωνίας κινδύνου. Ο ρόλος τους στην παροχή επιστημονικών δεδομένων που θα βοηθήσουν τους υπεύθυνους στη χάραξη πολιτικών είναι ζωτικής σημασίας.

Κάποιοι κίνδυνοι προκαλούν περισσότερη ανησυχία από ότι άλλοι και διαφορετικοί παράγοντες παρεμβαίνουν στην πρόσληψη και την επεξεργασία των μηνυμάτων.

 Τα μηνύματα κρίνονται όχι μόνο από το περιεχόμενο, αλλά επίσης από την πηγή- τον πομπό που τα εκπέμπει. Ποιος μου το λέει; Μπορώ να τον εμπιστευθώ;  Ένα  μήνυμα που προέρχεται από πηγή που θεωρείται αναξιόπιστη είναι πιθανό να απορριφτεί και δεν έχει σημασία πόσο καλά είναι δομημένο και πόσο πολύ έχει διαδοθεί από διάφορα κανάλια επικοινωνίας.

Για εκείνους που προσπαθούν να διαχειριστούν ή να ρυθμίσουν κινδύνους, οι αντιδράσεις του κοινού φαντάζουν πολλές φορές παράξενες. Η καλή επικοινωνία είναι ένα ουσιαστικό κομμάτι της χάραξης ορθής πολιτικής διαχείρισης κινδύνων. Η διαφάνεια και η συμμετοχικότητα, αρχές που χαρακτηρίζουν την καλή επικοινωνία, είναι κεφαλαιώδους σημασίας στις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες και αποτελούν τη βάση για την αποτελεσματικότερη διαχείριση κρίσεων .

Το Ινστιτούτο Επικοινωνίας και Αλφαβητισμού στην Υγεία και στα ΜΜΕ έχει ως στόχο  να σας βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση της φύσης και των διαφορετικών τύπων κινδύνου που απειλούν την υγεία του γενικού πληθυσμού και στην κατανόηση αποτελεσματικότερων τεχνικών, που θα συντελέσουν στην αναστολή ή αποτελεσματικότερη διαχείριση κρίσεων, ώστε να συμβάλει ουσιαστικά  στη λήψη βέλτιστων αποφάσεων ως προς την επικοινωνιακή διαχείριση κρίσεων και κινδύνων υγείας.

Δρ. Έφη Σίμου

Επικοινωνούμε αποτελεσματικά τους κινδύνους που απειλούν την Υγεία.