H επικοινωνία βρίσκεται στην καρδιά της ανθρώπινης ύπαρξης μας. Είναι το μέσο και η διαδικασία για να ανταλλάζουμε πληροφορίες και συμβολικά μηνύματα, να μάθουμε, να κατανοήσουμε, να επηρεάσουμε τους άλλους, να επιβάλλουμε τις απόψεις μας, να διευρύνουμε το οπτικό μας πεδίο, να δούμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια των άλλων και κυρίως να συνειδητοποιήσουμε καλύτερα τον εαυτό μας και τους άλλους.

Καθημερινά επικοινωνούμε και καθημερινά βρισκόμαστε εκτιθέμενοι σε πολλά και διαφορετικά μηνύματα  και πληροφορίες υγείας.

Τα μηνύματα υγείας εκπέμπονται από διαφορετικούς διαύλους: από τους φίλους, την οικογένεια, τους συναδέλφους, την τηλεόραση, τις εφημερίδες, το ραδιόφωνο, το διαδίκτυο, το facebook, το twitter.

Τα μηνύματα υγείας κωδικοποιούνται με έννοιες, σύμβολα, κώδικες διαφορετικών μέσων:  ο προφορικός λόγος, ο γραπτός λόγος, η σιωπή, οι επιλογές και συμπεριφορές  του τρόπου ζωής, η παρατήρηση της ζωής των άλλων, η αίσθηση των πραγμάτων, η κρυφή αλήθεια της περιρρέουσας ατμόσφαιρας που αιωρείται πάνω από το οικογενειακό, εργασιακό, κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό περιβάλλον.

Τα μηνύματα υγείας έχουν επίσης διαφορετικές ερμηνείες που κυμαίνονται βάσει γνώσεων, αντιλήψεων, πεποιθήσεων ή προσωπικών στερεοτυπικών προκαταλήψεων του δέκτη. Τα μηνύματα άλλοτε είναι ξεκάθαρα, άλλοτε συγχυτικά, άλλοτε παραπλανητικά, άλλοτε αφορούν εμάς, το παιδί μας, ένα συγγενή μας και άλλοτε δεν μας αφορούν καθόλου. Τα μηνύματα υγείας που μας αφορούν τα σκεφτόμαστε, τα αναπαράγουμε και τα επικοινωνούμε στους άλλους. Πολλές φορές τα επεξεργαζόμαστε και τα εντάσσουμε στη ζωή μας με σκοπό να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας και αυτά που δεν μας αφορούν ή νομίζουμε ότι μας δυσκολεύουν, τα απορρίπτουμε και τα ξεχνάμε.

Η επικοινωνία υγείας (health communication) είναι η μελέτη των παραγόντων, οι οποίοι επηρεάζουν τη διαμόρφωση και τη διάδοση των μηνυμάτων και πληροφοριών υγείας, καθώς και των διαδικασιών βάσει των οποίων αυτές οι πληροφορίες επηρεάζουν τα άτομα, τις κοινωνίες, τους θεσμούς και τις πολιτικές υγείας.

 Η επικοινωνία υγείας αφορά τόσο την ανάπτυξη τεκμηριωμένων επικοινωνιακών στρατηγικών, όσο και την ανάπτυξη περιεχομένου επικοινωνίας και απευθύνεται εξίσου στους επαγγελματίες υγείας, όσο και στο γενικό πληθυσμό. Η επικοινωνία υγείας είναι επίσης η χρήση επικοινωνιακών στρατηγικών με σκοπό την πληροφόρηση και την ευαισθητοποίηση του ατόμου και της κοινωνίας για αποφάσεις που αφορούν τη διατήρηση και βελτίωσης της ατομικής και δημόσιας υγείας.

Οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να έχουν τη δεξιότητα να διακρίνουν και να επιλέγουν τα κανάλια και το περιεχόμενο των μηνυμάτων υγείας, τα οποία θα κινητοποιήσουν τα άτομα να λάβουν υπόψη και να χρησιμοποιήσουν τις πληροφορίες υγείας, ώστε να τροποποιήσουν και να βελτιώσουν την υγεία τους. Οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να αναπτύξουν επίσης την ικανότητα να παράγουν αποτελεσματικά μηνύματα υγείας με στόχο να προάγουν την υγεία και να σώζουν ζωές .

Στόχος των επικοινωνιακών στρατηγικών και εκστρατειών στον τομέας της υγείας, δεν είναι μόνο να εκπαιδεύσουν ή να αλλάξουν τις συμπεριφορές υγείας, αλλά και να τροχοδρομήσουν τη διαδικασία πολιτικών αλλαγών στον τομέα της υγείας και της ποιότητας ζωής. 

Σύμφωνα με πολλούς θεωρητικούς μια από τις διαδικασίες της κοινωνικής αλλαγής είναι η διάχυση –διασπορά. Η διάχυση και εκλαΐκευση των ιατρικών ανακαλύψεων στον γενικό πληθυσμό με αξιόπιστο και έγκυρο τρόπο μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να παίξουν ενεργό ρόλο στην προάσπιση της υγείας τους.

 Η επικοινωνία υγείας με στόχο τους ενημερωμένους και υπεύθυνους καταναλωτές υπηρεσιών υγείας μπορεί να αποτελέσει μια σημαντική παρέμβαση στο διάλογο για περιορισμό των δαπανών υγείας, η οποία προκύπτει κυρίως από την υπερκατανάλωση εργαστηριακών εξετάσεων και φαρμάκων και από την εξάπλωση των χρονίων νοσημάτων που οφείλονται εν πολλοίς στην υπερ-έκθεση σε παράγοντες κινδύνου, όπως είναι το κάπνισμα, το αλκοόλ, η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας και η παχυσαρκία.

Η συνεισφορά της εδράζεται κυρίως στη σύλληψη των επικοινωνιακών πρωτοβουλιών που στοχεύουν στην τροποποίηση συμπεριφορών υγείας, αλλά και στην ενίσχυση της ενδυνάμωσης του ατόμου να πλοηγηθεί αποτελεσματικά μέσα σε ένα πολυδαίδαλο υγειονομικό σύστημα, να επιλέξει την κατάλληλη πληροφορία  και να διεκδικήσει το δικαίωμα του στην υγεία.

Να προωθήσει δηλαδή τον αλφαβητισμό στην υγεία,

 Η εικασία αυτή δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι δεν στερείται αξιολογικών κρίσεων, αλλά θα πρέπει να τη δούμε κυρίως υπό το πρίσμα της ευρύτερης αξιακής κρίσης που υπαγορεύθηκε από τη ραγδαία ανάπτυξη μιας απρόσωπης επιστημονικής και τεχνολογικής προόδου και κυρίως μέσα από την προοπτική που διαφαίνεται ήδη σε πολλά διεθνή ακαδημαϊκά ιδρύματα να στρέψουν την εκπαιδευτική διαδικασία σε πιο ανθρωπιστική κατεύθυνση.

Οι άνθρωποι δεν μπορούν να αναπτύξουν όλο το δυναμικό τους, αν δεν έχουν υγεία και ποιότητα ζωής. Η υγεία είναι το πιο βασικό συστατικό για την παιδεία, την εργασία, τη δημιουργία και την ευτυχία.

 

Δρ. Έφη Σίμου

Ενώνοντας τις δυνάμεις όλοι μαζί στέλνουμε το μήνυμα της υγείας.