Σε πολλές καθημερινές μας πράξεις μετράμε το ρίσκο πριν αποφασίσουμε πως θα δράσουμε. Η διαδικασία λήψης αποφάσεων είναι μια καθαρά προσωπική υπόθεση. Καθένας από εμάς είναι διαφορετικός. Αξιολογούμε τα δεδομένα και λαμβάνουμε αποφάσεις, σύμφωνα με τις προσωπικές μας αξίες και την πρότερη εμπειρία μας. Κάποιοι προκειμένου να πάρουν μια απόφαση το παίζουν κορώνα -γράμματα. Κάποιοι συμβουλεύονται τα άστρα και τα ζώδια. Άλλοι αποφασίζουν με τη διαίσθηση και το ένστικτο. Οι επιστήμονες διεξάγουν εκτεταμένες έρευνες και βάσει των αποτελεσμάτων τους λαμβάνουν αποφάσεις. Οι οικονομικοί αναλυτές μετρούν το κόστος και το όφελος. Οι επιδημιολόγοι κάνουν προβλέψεις, βάσει στατιστικών μοντέλων. Άλλοι αξιολογούν το ποσοστό ασφάλειας πριν αποφασίσουν και πολλοί είναι εκείνοι που απολαμβάνουν να πάρουν το ρίσκο.

Φανταστείτε το ρίσκο σε προσωπικό επίπεδο.

Φανταστείτε έναν άνθρωπο στο πλαίσιο της καθημερινής του διαβίωσης. Καθημερινά έρχεται αντιμέτωπος με αποφάσεις που εμπεριέχουν ρίσκο. Ξυπνάει το πρωί και θα πρέπει να πάει στη δουλειά του. Έχει αργήσει. Για να μην αργήσει περισσότερο αποφασίζει να διασχίσει το δρόμο παράνομα περνώντας με κόκκινο. Η απόφαση αυτή θα τον κάνει να πάει πιο γρήγορα στο γραφείο, μπορεί όμως να τον οδηγήσει στην καταστροφή: να πάθει τροχαίο ατύχημα ή μείνει ανάπηρος. Μετά, όταν φτάσει στο γραφείο θα πρέπει να μιλήσει με άλλους συνεργάτες, να δει το εξωτερικό περιβάλλον, να μετρήσει τα δεδομένα και να πάρει αποφάσεις που μπορεί να βάλουν σε κίνδυνο τα κέρδη της εταιρείας στην οποία εργάζεται. Tο απόγευμα γυρίζει σπίτι. Θα πρέπει πάλι να αποφασίσει. Να φάει ένα δείπνο πλούσιο σε λιπαρά ή να ακολουθήσει μια πιο ισορροπημένη διατροφή; Nα καθίσει στον καναπέ, να δει τηλεόραση ή να πάει στο γυμναστήριο να ασκηθεί; Αν αποφασίσει τα πρώτο μπορεί να νιώσει ευχαρίστηση, αν ακολουθήσει το δεύτερο, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα και σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, μπορεί να πάθει εγκεφαλικό ή έμφραγμα.

Στο πλαίσιο της κοινωνικής ζωής σε μια σύγχρονη κοινωνία, το άτομο αναλαμβάνει το αναπόφευκτο ρίσκο να πάρει το μετρό, το αυτοκίνητο, το αεροπλάνο, να φάει τρόφιμα που έχουν αναπτυχθεί με τη χρήση χημικών λιπασμάτων και εντομοκτόνων, να πιει νερό με χημικά πρόσθετα, να αναπνεύσει μολυσμένο αέρα, να πάρει φάρμακα που μπορεί να του προκαλέσουν παρενέργειες, να υποβληθεί σε χειρουργικές επεμβάσεις που μπορεί να του σώσουν τη ζωή ή να του δημιουργήσουν πρόβλημα, να επενδύσει τις οικονομίες του σε ομόλογα, να τις αφήσει στην τράπεζα ή να τις πάρει σπίτι του. Όπως καταλαβαίνουμε το ρίσκο είναι κάτι δεδομένο.

Ανακαλέστε τώρα στη μνήμη σας πρόσφατα περιστατικά

Η επιδημία της γρίπης των πουλερικών, η επιδημία της γρίπης του H1N1, οι τρελές αγελάδες, οι διοξίνες σε ζωοτροφές, η μελαμίνη σε γαλακτοκομικά προϊόντα εισαγόμενα από την Κίνα, γιαούρτια με μούχλα, ορυκτέλαια στο ηλιέλαιο, το πυρηνικό ατύχημα του Tσερνόμπιλ και εκείνο το πιο πρόσφατο στη Φουκοσίμα. Ο τομέας της δημόσιας υγείας αποτελεί ένα από τους σημαντικότερους τομείς στους οποίους ο διάλογος για τους κινδύνους και τη διακινδύνευση αναπτύσσεται και εξελίσσεται ραγδαία και η ανάγκη για να επικοινωνήσουμε τους κινδύνους που άπτονται της δημόσιας υγείας έγινε τα τελευταία χρόνια πιο επιτακτική σε δημόσιες υπηρεσίες υγείας και στον ιδιωτικό τομέα. Περιοχές ανάλυσης αποτελούν οι μολυσματικές ασθένειες, κίνδυνοι που προέρχονται από τη ρύπανση του περιβάλλοντος, τεχνολογικοί κίνδυνοι, η ασφάλεια τροφίμων, φαρμάκων και εμβολίων, άλλοι ευρύτεροι τομείς αφορούν τους κινδύνους που προέρχονται από φυσικές καταστροφές όπως, είναι οι πλημμύρες, οι σεισμοί και τυφώνες.

Η καθημερινή επιβίωση μπορεί να εξελιχθεί σε μια δύσκολη υπόθεση και πολλές φορές είναι δύσκολο να πλοηγηθεί κανείς, να κατανοήσει και να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά την πληθώρα των πληροφοριών που έχει στη διάθεση του.

 Άλλες πάλι φορές οι λανθασμένες αποφάσεις  που λαμβάνουμε οφείλονται στην έλλειψη πληροφόρησης, σε στερεοτυπικές αντιλήψεις, στη συνήθεια και σε λάθος κρίση. Η επικοινωνία αποτελεί σημαντικό παράγοντα στη λήψη αποφάσεων και η πληρέστερη συλλογή επεξεργασία και διάχυση πληροφοριών είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική διαχείριση κινδύνων. Οι οργανισμοί δημόσιας υγείας θα πρέπει να επικοινωνούν έγκαιρα και  αποτελεσματικά με το κοινό και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για να διαχέουν ενημερωτικά, αλλά όχι ανησυχητικά μηνύματα. Οι εταιρίες είναι υποχρεωμένες να λειτουργούν σε ένα περιβάλλον υψηλού κινδύνου και να προστατεύουν τη φήμη της εμπορικής τους επωνυμίας.

Στην οικονομία όσο υψηλότερο είναι το ρίσκο, τόσο μεγαλύτερο είναι το κέρδος. Η διαπίστωση αυτή δεν ισχύει στο τομέα της υγείας, γιατί η διασφάλιση της ζωής είναι το υπέρτατο αγαθό.

 Θα πρέπει να αναζητηθεί ο τρόπος και οι τεχνικές, βάσει των οποίων οι εμπλεκόμενοι φορείς και οι πολίτες θα ενισχυθούν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων προς όφελος της ατομικής και δημόσιας υγείας.  Στην ρητορική της “πιθανολογίας της καταστροφής”, η τιμή του ρίσκου ή καλύτερα το ασφάλιστρο της διακινδύνευσης δεν μετριέται με spreads, όπως γίνεται στην περίπτωση οικονομικών κινδύνων και κρίσεων, αλλά με μακροπρόθεσμες και υπόγειες αλλαγές και διαδρομές στο υποσυνείδητο της συλλογικής μνήμης, αναφορικά με την υγεία και τον κίνδυνο. Κακές επικοινωνιακές στρατηγικές και επιλογές μπορεί να έχουν αντίκτυπο όχι μόνο στη φήμη και στην αξιοπιστία δημοσίων οργανισμών και επιχειρήσεων, αλλά στην οικονομία και στο αίσθημα της ασφάλειας και της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τις αρμόδιες υπηρεσίες και κυρίως στην “κυτταρική μας μνήμη”, την οποία συνειδητά ή υποσυνείδητα επικαλούμαστε τις κρίσιμες ώρες των ψυχρών λογισμών.

Δρ. Έφη Σίμου

Επικοινωνούμε αποτελεσματικά τους κινδύνους που απειλούν την Υγεία.