Οι άνθρωποι συχνά επικεντρώνονται σε αυτό που πρέπει να πουν, αλλά η αποτελεσματική επικοινωνία αφορά λιγότερο το να μιλάμε και περισσότερο το να ακούμε ή να παρατηρούμε.

Το να ακούμε σημαίνει, όχι μόνο να κατανοούμε τις λέξεις και τις πληροφορίες που ανακοινώνονται, όχι μόνο να βλέπουμε την εξωτερική εικόνα που εκπέμπει κάποιος, αλλά και να έχουμε κατανόηση των συναισθημάτων και κυρίως των μη λεκτικών σημάτων που εκπέμπονται με τη γλώσσα του σώματος, δεδομένου ότι πολλές φορές αυτό που λέμε έρχεται σε αντίθεση με το μήνυμα που εκπέμπουμε συνολικά.

Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ της ακρόασης με προσωπική εμπλοκή και της απλής – παθητικής ακρόασης.

Όταν ακούμε με προσοχή, αν μας ενδιαφέρει αυτό που μας λέει κάποιος, ασχολούμαστε, έστω και υποσυνείδητα, ακόμα και με τις μικρές λεπτομέρειες, όπως είναι ο τόνος και ο επιτονισμός της ομιλίας κάποιου, σε συνδυασμό με τις εκφράσεις του προσώπου του.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν σήματα, τα οποία θα μας καθοδηγήσουν στο να αντιληφθούμε τα συναισθήματα και το συγκινησιακό φορτίο του συνομιλητή μας, ώστε να επικοινωνήσουμε πιο αποτελεσματικά μαζί του, αλλά και να τον κάνουμε να αισθανθεί καλύτερα μέσω της οικοδόμησης μίας ισχυρότερης, βαθύτερης και ειλικρινούς σχέσης.

Επιπλέον, το να ακούμε δεν είναι το ίδιο με το να περιμένουμε να έρθει η σειρά μας να μιλήσουμε ή να σκεφτόμαστε αυτό που πρέπει να πούμε μετά, δεδομένου ότι ένας προσεκτικός συνομιλητής μπορεί να αντιληφθεί ότι το μυαλό μας «τρέχει αλλού» και ότι δεν τον παρακολουθούμε.

Χρήσιμο είναι να θυμόμαστε ότι για να επικοινωνούμε αποτελεσματικά με κάποιον, δεν είναι απαραίτητο να μας αρέσουν ή να συμφωνούμε με τις ιδέες και τις απόψεις του. Όταν επικοινωνούμε ιδέες και συναισθήματα που μας ενδιαφέρουν, το κάνουμε κυρίως με τη χρήση μη λεκτικών σημάτων, ακόμα και αν αυτό αποτελεί μία υποσυνείδητη διαδικασία.

Η διαδικασία της ενεργητικής ακρόασης μπορεί να περιλαμβάνει τον περιορισμό του χρόνου που εμείς οι ίδιοι μιλάμε, δεδομένου ότι δεν ακούμε όταν μιλάμε, τον περιορισμό της απόσπασης της προσοχής μας από εξωγενείς παράγοντες, την αύξηση της οπτικής επαφής, ώστε να δείξουμε στον άλλο ότι τον ακούμε με προσοχή.

Αν θέλετε να αναπτύξετε τις δεξιότητες της ενεργητικής ακρόασης, θυμηθείτε τις παρακάτω προτάσεις-προτροπές:

1. Δώστε προσοχή, σε όλα όσα λέει ο συνομιλητής μέσω της ομιλίας του, της γλώσσας του σώματος, καθώς και άλλων μη λεκτικών σημάτων.

Αδειάστε το μυαλό σας από άλλες σκέψεις. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποσπάται εύκολα, από άλλες σκέψεις, γι’ αυτό προσπαθήστε να επικεντρωθείτε στο μήνυμα που μεταδίδεται. Δείξτε το ενδιαφέρον σας γι’ αυτό που λέγεται. Κάντε νεύματα περιστασιακά με το κεφάλι, ή χαμογελάστε και βεβαιωθείτε ότι η στάση του σώματος είναι ανοικτή, φιλόξενη και όχι εχθρική. Ενθαρρύνετε τον ομιλητή να συνεχίσει, χρησιμοποιώντας μικρά λεκτικά σχόλια όπως: «ναι», «βέβαια» κτλ.

2. Δεν ακούμε μόνο με τα αυτιά μας, αλλά και με τα μάτια μας. Ένας καλός ακροατής θα ακούσει όχι μόνο αυτό που λέγεται, αλλά και ό,τι δεν έχει ειπωθεί ή δηλώθηκε μόνο, εν μέρει, μέσω της λεκτικής επικοινωνίας.

Η αποτελεσματική ακρόαση περιλαμβάνει την παρατήρηση της γλώσσας του σώματος και την παρατήρηση των ασυμφωνιών μεταξύ λεκτικών και μη λεκτικών μηνυμάτων.

3. Αποφύγετε τη διακοπή της συζήτησης ή την προσπάθεια να ανακατευθύνετε τη συζήτηση σε αυτά που θέλετε να πείτε εσείς.

Κάντε υπομονή. Μία παύση, ακόμη και μεγάλη, δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι ο ομιλητής έχει ολοκληρώσει τη σκέψη του σχετικά με αυτά που θέλει να πει. Θα πρέπει να είστε υπομονετικοί και να αφήσετε τον ομιλητή να συνεχίσει στο δικό του χρόνο. Μερικές φορές, δεδομένου ότι το κάθε άτομο σκέφτεται και μιλάει με τους δικούς του ρυθμούς, χρειάζεται χρόνος για να διατυπώσει το τι θέλει να πει και πώς να το πει. Μη διακόπτετε πριν τελειώσει κάποιος την πρότασή του. Η διακοπή της συνομιλίας μπορεί να στείλει το μήνυμα ότι: «αυτό που θέλω να πω εγώ είναι πιο σημαντικό και πιο ενδιαφέρον», «δεν ενδιαφέρομαι πραγματικά γι΄ αυτό που λες», «δεν έχω χρόνο για τη γνώμη σου». Όταν γίνονται επανειλημμένα διακοπές σε μία συζήτηση, τότε δεν πρόκειται για συζήτηση, αλλά για διαγωνισμό που κερδίζει αυτός που διακόπτει περισσότερες φορές τον άλλον. Το ζήτημα βέβαια που τίθεται είναι αν πραγματικά κερδίζει κάτι ουσιαστικό πέρα από προσωπική επιβεβαίωση.

4. Η ακρόαση δεν είναι το ίδιο με το να περιμένουμε τη σειρά μας να μιλήσουμε.

Επιπλέον, δεν μπορούμε να επικεντρωθούμε σε αυτό που έχει να πει ο άλλος, αν σκεφτόμαστε αυτό που θα πούμε όταν έρθει η σειρά μας να μιλήσουμε. Συχνά, ο ομιλητής μπορεί να διαβάσει τις εκφράσεις του προσώπου μας και να καταλάβει ότι το μυαλό μας είναι “αλλού”.

5. Αποφύγετε την κριτική.

Για να επικοινωνήσουμε αποτελεσματικά με κάποιον δεν χρειάζεται να μας αρέσει ή να συμφωνούμε με τις ιδέες, τις αξίες ή τις απόψεις του. Κρατήστε το μυαλό σας «ανοιχτό» και προσπαθήστε να είστε αμερόληπτοι. Μη βγάζετε βιαστικά συμπεράσματα για το τι βλέπετε ή ακούτε. Σε περιπτώσεις παρανοήσεων, θα πρέπει να ζητήσετε διευκρινήσεις. Ωστόσο, πολλές φορές χρειάζεται να αναιρέσουμε την κρίση μας ή καλύτερα την κριτική μας, προκειμένου να κατανοήσουμε πλήρως ένα άτομο. Προσπαθήστε να καταλάβετε και τη δική του πλευρά, μακριά από προκαταλήψεις. Εάν ο συνομιλητής μας λέει κάτι με το οποίο διαφωνούμε, πολλές φορές δεν χρειάζεται να σπεύσουμε να κατασκευάσουμε ένα επιχείρημα εναντίον του, αλλά να διατηρήσουμε καθαρή την κρίση μας, ώστε να δούμε αμερόληπτα τις δικές του απόψεις. Ακόμη και η πιο δύσκολη επικοινωνία, όταν πραγματοποιηθεί με επιτυχία, μπορεί να οδηγήσει στην πιο βαθιά και ειλικρινή σχέση με τους άλλους.

6. Δώστε στον συνομιλητή σας τακτική ανατροφοδότηση, ότι καταλαβαίνετε αυτά που σας λέει, κάνοντας απλά νεύματα με εκφράσεις του προσώπου ή με την κίνηση του κεφαλιού σας.

Στην περίπτωση που παρατηρήσετε ότι η συζήτηση παρεκκλίνει και οδηγείται σε λάθος δρόμο, μπορείτε να τον διακόψετε λέγοντας: «είναι πραγματικά υπέροχο αυτό που ακούω, αλλά θα πρέπει να δούμε τι θα κάνουμε με την κατάσταση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε». Κάντε μία περίληψη του τι ειπώθηκε. Βρείτε ένα ευγενικό τρόπο να διασφαλιστεί ότι ο συνομιλητής σας έχει καταλάβει και ότι βρίσκεστε στην «ίδια σελίδα» και συνεχίζετε προς την ίδια κατεύθυνση.

Αποσπάσματα από το βιβλίο της Έφης Σίμου: Επικοινωνία Γιατρού- Ασθενούς: Ένας Πρακτικός Οδηγός Δεξιοτήτων Επικοινωνίας.